Rossiyalik olimlar Sibir daryolarini O’zbekistonga yo’naltirish imkoniyatini o’rganadilar

Rossiya Fanlar akademiyasi Sibir daryolarini Markaziy Osiyoga yo’naltirish loyihasining zamonaviy analogi bo’yicha ilmiy tadqiqotlar o’tkazish niyatida. Loyiha Ob daryosidan O’zbekistonga yopiq suv quvurini qurishni o’z ichiga oladi. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko’ra, loyihaning potentsial qiymati 100 milliard dollardan oshishi mumkin va asosiy inshootlarni qurish kamida 10 yil davom etadi.

RBC xabariga ko’ra, Rossiya Fanlar akademiyasining Yer fanlari bo’limi Ilmiy kengashining oktyabr oyida bo’lib o’tgan yig’ilishida mavzuni tadqiqot rejasiga kiritish va Rossiya Fan va oliy ta’lim vazirligiga mablag’ ajratishni taklif qilish to’g’risida qaror qabul qilindi. Olimlar havzalararo va transchegaraviy suv o’tkazmalarining ekotizimlarga ta’siridan tortib, mintaqadagi mamlakatlarga ijtimoiy-iqtisodiy ta’sirlargacha bo’lgan oqibatlarini baholashni rejalashtirmoqdalar.

1970 va 1980-yillardagi ochiq kanalni nazarda tutgan loyihadan farqli o’laroq, hozirgi konsepsiya yopiq plastik quvur tizimini talab qiladi. Uchrashuvda har biri 2000 kilometrdan ortiq uzunlikdagi yettita quvur liniyasini qurish g’oyasi muhokama qilindi, ular dastlabki bosqichda yiliga 5,5 milliard kubometrgacha suv yetkazib berishi mumkin, bu esa bir necha bor kengaytirish imkoniyatini beradi.

Markaziy Osiyoda suv va elektr energiyasi tanqisligi kuchayib borayotgani, cho’llanish va qishloq xo’jaligi sharoitlarining yomonlashuvi xavfini oshirayotgani ta’kidlandi. Rossiya Fanlar akademiyasi Sibir daryolari oqimining kichik bir qismidan – yiliga 20 dan 70 kub kilometrgacha – foydalanish mintaqaviy tanqislikni nazariy jihatdan kamaytirishi va hatto iqlim o’zgarishiga ta’sir qilishi mumkinligiga ishonadi.

Shuni ta’kidlash kerakki, shunga o’xshash loyiha SSSRda deyarli 20 yil davomida ishlab chiqilgan, ammo 1986 yilda bekor qilingan.

Mustaqil O’zbekistonda loyihani qayta boshlash mavzusi tez-tez qayta ko’rib chiqiladi. Biroq, bu boradagi mutaxassislarning fikrlari turlicha. Ba’zilar loyihani butun mintaqa uchun juda muhim deb hisoblashadi, boshqalari esa Markaziy Osiyo mamlakatlari shunchaki o’z suv resurslaridan oqilona foydalanishni yaxshilashlari kerak, deb hisoblashadi.