Ўзбекистон ижтимоий давлат эканининг Конституциядаги ифодаси

 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий йўналишини белгилаб берувчи асосий ҳужжатбўлиб, унда Ўзбекистоннинг ижтимоий давлат экани аниқ кўрсатиб ўтилган. Бу эса давлат сиёсатининг марказида инсон, унинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш туришини англатади. 

Ўзбекистоннинг ижтимоий давлат сифатидаги асосий белгилари қуйидагиларда намоён бўлади.

Конституциянинг 13-моддасига кўра, инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни ва қадр-қиммати энг олий қадрият ҳисобланади. Бу норма ижтимоий давлатнинг пойдевори бўлиб, барча сиёсат ва ислоҳотлар инсон манфаатига хизмат қилиши кераклигини билдиради.

Конституциянинг 46-моддаси ҳар кимнинг қариганда, меҳнатга лаёқатсиз бўлганда, ишсизликда ҳамда боқувчисини йўқотганда давлат томонидан ижтимоий таъминланишини кафолатлайди. Бу — ижтимоий давлатнинг энг муҳим белгиларидан биридир.

Шунингдек, Конституциямизда таълим ва тиббиётнинг давлат томонидан кафолатланишини назарда тутувчи нормалар ҳам мавжуд.

Хусусан, Конституциянинг 50-моддасида ҳар ким таълим олиш ҳуқуқига эгалиги, давлат узлуксиз таълим тизими, унинг ҳар хил турлари ва шакллари, давлат ва нодавлат таълим ташкилотлари ривожланишини таъминлаши, мактабгача таълим ва тарбияни ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиши, бепул умумий ўрта таълим ва бошланғич профессионал таълим олишни кафолатлаши, 48-моддасида ҳар ким соғлиғини сақлаш ва малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига эгалиги, Ўзбекистон Республикаси фуқаролари тиббий ёрдамнинг кафолатланган ҳажмини қонунда белгиланган тартибда давлат ҳисобидан олишга ҳақлилиги, давлат соғлиқни сақлаш тизимини, унинг давлат ва нодавлат шаклларини, тиббий суғуртанинг ҳар хил турларини ривожлантириш, аҳолининг санитария-эпидемиологик осойишталигини таъминлаш чораларини кўриши белгиланган.

Бу моддалар ижтимоий давлатнинг асосий тамойиллари — аҳолининг таълим ва тиббиётга тенг ва бепул кириш имкониятини таъминлайди.

Бундан ташқари, Конституцияда меҳнат ва муносиб яшаш шароитларига доир нормалар ҳам мавжуд бўлиб, улар иқтисодий барқарорликни таъминлаш орқали ижтимоий давлатнинг мазмунини очиб беради.

Албатта, Конституцион нормалар жамият ҳаётида, аҳолининг турмуш тарзида ҳам амалда намоён бўлиши лозим. 

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ижтимоий сиёсатни кучайтиришга қаратилган ислоҳотлар олиб борилмоқда. Улар жумласига камбағалликни қисқартириш дастурлари, ижтимоий ёрдамнинг янги механизмлари, пенсия ва нафақа тизимини рақамлаштириш, таълим ва тиббиёт муассасаларини модернизация қилиш, ёшлар ва аёлларни қўллаб-қувватлаш дастурлари
киритса бўлади.

Бу жараёнлар Конституцияда белгиланган ижтимоий давлат тамойилларининг амалий ифодасидир.

Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси мамлакатнинг ижтимоий давлат эканлигини аниқ белгилаб беради. Инсон ҳуқуқларининг устуворлиги, ижтимоий ҳимоя, таълим ва соғлиқни сақлаш тизимининг давлат томонидан кафолатланиши — буларнинг барчаси ижтимоий давлат концепциясининг ажралмас қисмидир. Ўзбекистон айнан шу тамойиллар асосида ривожланиб, жамият фаровонлигини оширишни ўзининг бош мақсадларидан бири қилиб белгилаган.

Наманган вилоят маъмурий судининг раиси З.Курбонова