Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 31-моддасига кўра, ҳар ким уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқига эга .
Унга кўра, ҳеч ким уй-жойга унда яшовчи шахсларнинг хоҳишига қарши кириши мумкин эмас. Уй-жойга киришга, шунингдек унда олиб қўйишни ва кўздан кечиришни ўтказишга фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда йўл қўйилади. Уй-жойда тинтув ўтказишга фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади.
Уй-жой дахлсизлиги инсон ва фуқароларнинг шахсий ҳуқуқ ва эркинларидан бири ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 45-моддасида турар жойга унда истиқомат қилувчиларнинг хоҳиш-иродасига хилоф равишда ноқонуний тарзда кириш, мансабдор бўлмаган шахс томонидан содир этилганлиги учун маъмурий жавобгарлик белгиланган.
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 142-моддасида Турар жойга унда яшовчиларнинг эркига хилоф равишда зўрлик ишлатиб ғайриқонуний бостириб кирганлик учун жиноий жавобгарлик назарда тутилган.
Қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда инсон ва фуқароларнинг уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқи чекланиши мумкин.
Жумладан, гаров муносабатларида ундирув гаровга қўйилган мол-мулкка қаратилганда, мулк национализация, реквизиция, мусодара қилинганда.
Фуқаролик кодексининг 202-моддасига кўра, национализация — фуқароларга ҳамда юридик шахсларга қарашли национализация қилинаётган мол-мулкка нисбатан мулк ҳуқуқини ҳақ тўлаш асосида қонунга мувофиқ давлат ихтиёрига ўтказишдан иборат.
Мазкур кодекснинг 203-моддасига кўра, реквизиция деганда табиий офатлар, авариялар, эпидемиялар, эпизоотиялар юз берган тақдирда ва фавқулодда тусдаги бошқа вазиятларда мол-мулк жамият манфаатларини кўзлаб, давлат ҳокимияти органи қарорига мувофиқ мулкдордан унга мол-мулкнинг қийматини тўлаган ҳолда қонунчиликда белгиланган тартибда ва шартлар асосида олиб қўйилиши мумкинлиги тушунилади.
Ушбу кодекснинг 204-моддасига кўра, қонунда назарда тутилган ҳолларда мол-мулкнинг суднинг қарорига мувофиқ жиноят ёки ўзга ҳуқуқбузарлик қилганлик учун ҳақ тўламасдан мулкдордан олиб қўйилиши мусодара ҳисобланади.
Шу билан бирга, инсон ва фуқаролар уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқини амалга оширишда бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини бузмасликлари шарт.
Таъкидлаб ўтиш лозимки, мажбуриятсиз ҳуқуқлар мавжуд бўлиши мумкин эмас.
Одилжон Турдиев,
Наманган вилоят маъмурий суди судьяси